توسعه مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد و نوپای محلی از جمله زمینه های اقتصادی است که در طی چندین سال اخیر در متن برنامه های دولتها بوده است، اما شواهد و قراین نشان می دهد توفیق چندانی در این زمینه به دست نیامده و فعل “توسعه یافتن” یا “توسعه دادن” صرف نشده است. به طوریکه براساس آمار رسمی منتشر شده از سوی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی مشاغل خانگی صرفا ۲.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهند و صنایع و کسب وکارهای خرد نیز سهم بسیار پایینی از کل اقتصادی کشور دارند.
مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد محلی همچون مویرگهای ساختار اقتصادی کلان کشور هستند. در واقع می توان گفت این زمینه فعالیتی، مجاری جریان سرمایه های خرد تجمیع شده در سطوح محلی هستند که سرچشمه آن را می توان در جریانهای کلان اقتصادی و مالی-پولی متاثر از تولیدات کارخانجات بزرگ و متوسط یافت. علی رغم چنین نقش حائز اهمیت و اثرگذار اینگونه کسب وکارها در ساختار اقتصادی کشور، در عمل نمی توان ادعا نمود برنامه و طرح های اجرایی صورت گرفته طی سالیان اخیر اعم از ارائه تسهیلات، آموزش ها و …. سبب تقویت این مجاری گردیده اند.
آنچه بیش از پیش در ساختار کنونی مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد محلی به چشم می خورد، چالش های متعدد در حوزه تامین منابع اولیه تولید، کشف و توسعه بازار فروش و عرضه و مدیریت درآمدها و هزینه است. علاوه بر این، براساس نتایج و شرایط کنونی بازار مشاغل خانگی و کسب وکارهای خرد می توان گفت گویی تلقی دولتها از این مشاغل، فعالیتهای جانبی و گاهی سرگرمکننده و تفریحی برای خانوارها بالاخص بانوان سرپرست خانوار بوده است. این درحالیست که شکل گیری شبکه مشاغل خانگی در سطوح محلی می تواند سبب تحول در شرایط اقتصادی و معیشتی خانوارها گردد. از این رو می توان گفت تغییر رویکرد و نگرش به مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد از یکسو و ارائه برنامه های مسئله محور از سوی دیگر می تواند زمینه تغییر شرایط را فراهم نماید. یکی از مهمترین تغییرات در سطح رویکردی در ارتباط با مشاغل خانگی آن است که این گونه فعالیتها به عنوان ظرفیتهای محلی برای خلق ارزشهای اقتصادی و اجتماعی معرفی گردند و زمینه برای نوآوری در آنها فراهم آید.
باید به اینکه توجه داشت که مشاغل خانگی صرفا محدود به شیوه های سنتی تولید و عرضه صنایع دستی یا فعالیتهایی همچون بسته بندی نبوده، بلکه ظرفیتهای زیادی برای ارائه ایده های نوآورانه در آنها وجود دارد. همچنین توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که کسب وکارهای خرد در ساختار تولیدی سنتی یا با بهره گیری از زیرساختهای صنعتی نسلهای گذشته نمی توانند سبب کارآفرینی و اشتغال گردند.
با در نظر گرفتن این دو نکته اساسی می توان نتیجه گرفت توسعه مشاغل خانگی و کسب وکارهای نوپا و محلی بیش از آنکه نیاز به نقدینگی یا ارائه تسهیلات داشته باشند، به عنوان سیاستهایی که غالبا توسط دولتها در دهه اخیر مورد توجه بوده، نیازمند به بسترهای آموزشی برای توسعه دانش عمومی در حوزه کارآفرینی و نوآوری و مهارتهای کار تیمی و گروهی هستند. این بدان معناست که ارائه تسهیلات و حمایتهای مالی و پولی زمانی
میتواند موثر واقع شود که به طور همزمان جایگاه این گونه کسب و کارها و مشاغل در اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی تبیین گردد.
بنابراین یکی از اصلی ترین برنامه های توسعه این است که از یک سو ساز وکار مشخص نهادی برای ارتباط مشاغل خانگی و کسب و کارهای خرد محلی با فعالان اکوسیستم نوآوری و فناوری فراهم آید و از سوی دیگر بر روی توسعه مفاهیم نوآوری و کارآفرینی در سطح خانوارهای شهری و روستایی از طریق تعریف زمینه های فعالیتی و برنامه های اجتماع محور و محلی تاکید گردد. قرار گرفتن این دو برنامه راهبردی در قالب برنامههای توسعه منطقهای، نه تنها فرصتهای شغلی نوآورانه در دسترس همگان را فراهم می آورد بلکه سبب ارتقا آگاهی های عمومی، انگیزه اجتماعی و در نتیجه شکل گیری شبکه ای از خدمات و تولیدات نوین است که علاوه بر ارتقا توانمندیهای اقتصادی و معیشت خانوارها در وضع موجود، بستر برای کارآفرینی نسل های آتی را نیز هموار می نماید.
